Башкирско-русский словарь
бәйел
нрав, характер; натура
аҡ бәйел(ле) кеше — человек доброго нрава; отзывчивый человек;
йомшаҡ бәйел(ле) — кеше человек с мягким характером;
йыуаш бәйел(ле) кеше — смирный человек;
кесе бәйел(ле) кеше — учтивый человек;
киң бәйел(ле) кеше — человек широкой натуры;
оло бәйел(ле) кеше — человек, имеющий высокое мнение о себе;
бәйеле аҙған — у него испортился характер
[[]]
бәйел аҙыу — стать распущенным, распускаться
бәйелһеҙ
невыдержанный, распущенный
бәйет
лит.
баит
эпический и лиро-эпический жанр башкирского фольклора
бәйет сығарыу — создавать баит;
бәйет әйтеү — импровизировать баит
бәйле
1 прям., перен.
связанный, завязанный, привязанный к кому-чему
балаға бәйле булыу — быть связанным с ребёнком;
ҡулы бәйле — у него связаны руки;
бәйле тоҡ — завязанный мешок;
бәйле эт — привязанная собака
2 зависимый, зависящий
бәйле булыу — быть зависимым, зависеть
[[]]
аяҡ-ҡулы бәйле — связан по рукам и ногам;
бәйле ҡош һымаҡ — как привязанный
бәйлелек
зависимость
бәйлелектә булыу — быть в зависимости
бәйләгес
: ат бәйләгес
коновязь
бәйләм
I
1 вязка, вязанка, связка; пучок
асҡыстар бәйләме — связка ключей;
утын бәйләме — вязанка дров;
бер бәйләм бесән — вязанка сена;
гранаталар бәйләме — связка гранат;
бер бәйләм — укроп пучок укропа
2 пачка
газеталар бәйләме — пачка газет
бәйләм
II
1 в знач. сущ.
вязание || вязальный
бәйләм энәһе — вязальные спицы;
бәйләм бәйләү — заниматься вязанием
2 в. знач. прил.
вязаный
бәйләм күлдәк — вязаное платье;
бәйләм ойоҡ — вязаные чулки
бәйләм
III
привязанная для доения кобыла
бәйләмес
1 кол
для привязывания животного
һыйырҙы бәйләмескә бәйләү — привязывать корову к колу
2 повязка
яраны бәйләмес менән бәйләү — наложить повязку на рану
3 маска, повязка
ауыҙҙы бәйләмес менән ҡаплау — закрывать рот марлевой маской
4 этн.
повязка
налобная в виде косынки для тепла
башҡа бәйләмес бәйләү — завязывать голову налобной повязкой
бәйләнгәнлек
зависимость, обусловленность
туранан-тура бәйләнгәнлек — прямая зависимость
бәйләнеү
1 страд. от бәйләү
бәйләнгән төргәк — перевязанный свёрток;
бәйләнгән яра — перевязанная рана
2 [dial]Д[/dial]
связываться, быть зависимым
бәхет хеҙмәткә бәйләнгән — счастье связано с трудом;
ваҡиғалар бер-береһенә бәйләнгән — события связаны друг с другом
3 браться, приниматься
хужалыҡ эштәренә бәйләнеп китеү — приняться за хозяйственные дела;
уҡыуға бәйләнеп китеү — приняться за учёбу
4 [dial]Д[/dial]
приставать, привязываться; придираться || приставание, придирка
балаға бәйләнеү — приставать к ребёнку;
бәйләнеп барыу — иметь привычку придираться к кому-чему, приставать к кому;
бәйләнеп ҡаңғыртыу — изводить придирками
5 связываться, спутываться с кем-чем
в каком-л. деле
әшәке кеше менән бәйләнеү — связываться с негодяем
бәйләнеш
1 связь, сношения
диалектик бәйләнеш — диалектическая связь;
дипломатик бәйләнеш — дипломатические сношения
2 общение, связь
с кем-чем-н., что даёт возможность сообщаться
телефон бәйләнеше — телефонная связь;
һауа бәйләнеше — воздушная связь;
дуҫлыҡ бәйләнеше — дружеская связь;
экономик бәйләнеш — экономическая связь;
туғанлыҡ бәйләнеше — родственная связь;
төшөнсәләр бәйләнеше — соотношение понятий;
бәйләнеш тотоу — держать связь;
бәйләнешкә кереү — войти в связь;
бәйләнештә булыу — иметь связь, соотноситься;
берәйһе менән бәйләнеште өҙөү — порвать связь, отношения с кем-либо
3 хим.
соединение
химик бәйләнеш — химическое соединение;
көкөрт бәйләнештәре — серные соединения, соединения серы
бәйләнешеү
взаимн. от бәйләнеү
бәйләнешле
1 соотносительный
бәйләнешле төшөнсә — соотносительное понятие
2 хим.
связанный
бәйләнешле кислород — связанный кислород
бәйләнешһеҙ
бессвязный, несвязный || бессвязно, несвязно
бәйләнешһеҙ хикәйә — бессвязный рассказ;
бәйләнешһеҙ һүҙҙәр — несвязная речь;
бәйләнешһеҙ һөйләү — говорить несвязно
бәйләнсек
1 в. знач. прил.
назойливый, навязчивый
бәйләнсек кеше — навязчивый человек
2 в. знач. сущ.
задира
бәйләр
байляр
название одного из племён северо-западных башкир
бәйләтеү
понуд. от бәйләү
бәйләү
I
1 завязывать; связывать
бантлап бәйләү — завязать бантом;
ботинканың бауҙарын бәйләү — завязать шнурки ботинок;
галстук бәйләү — завязать галстук;
салып бәйләү — связать крест-накрест;
тоҡанлап бәйләү — завязать петлей;
өҙөлгән бауҙы бәйләү — связать разорвавшуюся верёвку
2 завязывать; обвязывать; перевязывать, повязывать || завязывание, обвязывание, перевязывание
башҡа яулыҡ бәйләү — обвязать голову платком;
күҙҙе бәйләү — завязать глаза;
китаптарҙы бәйләмгә бәйләү — перевязать книги в пачки;
косынканы муйынға бәйләү — повязать на шею косынку;
сумаҙанды бәйләү — перевязать чемодан
3 перевязывать, бинтовать, забинтовывать || перевязывание, бинтование
яраны бәйләү — перевязать рану
4 привязывать, подвязывать || привязывание, подвязывание
дуғаға сыңғырҙаҡ бәйләү — подвязать колокольчик к дуге;
балаҡ осон бәйләү — подвязать конец штанины
5 вязать, связывать что || вязка
көлтә бәйләү — вязать снопы;
һал бәйләү — вязать плоты
6 вязать, связывать, стягивать || вязание, связывание, стягивание
аяҡты бәйләү — связать кому-л. ноги;
ҡулды бәйләү — вязать кому-л. руки
7 привязывать, прикреплять || подвязывание, привязывание
атты кәртәгә бәйләү — привязать лошадь к жерди;
сейәнең ботаҡтарын бәйләп ҡуйыу — подвязать ветки вишни
8 вязать || вязание, вязка
ау бәйләү — вязать сеть;
бирсәткә бәйләү — вязать перчатки;
селтәр бәйләү — вязать кружево
9 перен.
привязывать
ергә булған һөйөү мине ауылға мәңгегә бәйләне — любовь к земле навеки привязала меня к деревне
10 перен.
связывать, увязывать || связывание, увязывание
теорияны практика менән бәйләү — увязать теорию с практикой
[[]]
аяҡ-ҡулды (или ике ҡулды) бәйләү — связывать по рукам и ногам