Башкирско-русский словарь
ҡайыҙлау
1 сдирать, обдирать, снимать кору, луб
2 перен.
сдирать, обдирать
ҡаҙнаны ҡайыҙлау — обдирать казну
3 перен.
бить, избивать, драть кого
ҡайыҡ
маленькая долблёная лодка, каюк
ҡайыҡсы
лодочник
ҡайылыу
страд. от ҡайыу
ҡайын
берёза || берёзовый
йәш ҡайын — молодая берёза;
ҡуш ҡайын — парная берёза;
яңғыҙ ҡайын — одинокая берёза;
ҡара ҡайын — чёрная берёза;
ҡайын бөрөһө — берёзовая почка;
ҡайын ите — камбий берёзовый;
ҡайын ороһо — берёзовый кап;
ҡайын утыны — берёзовые дрова;
ҡайын һыуы — берёзовый сок
ҡайынлыҡ
березняк
ҡайынсар
диал.
см. ҡайынлыҡ
ҡайыр
кора, луб; корьё || корьевой
имән ҡайыры — кора дуба; дубовая кора
ҡайырғыс
1 крутило
для затягивания, напр. воза
2 разводка, разводной ключ
ҡайырсаҡ
наст
ҡар өҫтөндә ҡайырсаҡ яһалыу — образование наста на снегу
ҡайыртыу
понуд. от ҡайырыу
ҡайырылыу
1 страд. от ҡайырыу
2 выворачиваться, вывёртываться; выкручиваться, закручиваться
тәртә ҡайырылып сыкты — оглобли выворотились;
ҡулдар ҡайырылған — руки закручены
3 без доп.
поворачивать, сворачивать, заворачивать
в сторону
артҡа ҡайырылыу — повернуть назад;
кире ҡайырылыу — свернуть обратно;
тыҡрыҡҡа ҡайырылыу — завернуть в переулок;
уңға ҡайырылыу — завернуть направо
4 перен. в ф. деепр. на -п
обильно, в изобилии
о хлебе, траве и т. п.
ҡайырылып үҫеү — уродиться в изобилии (об урожае)
ҡайырым
прокос, покос, охват; ряд
салғы ҡайырымы — ширина охвата косы;
ун ҡайырым сабып сығыу — накосить десять рядов;
ҡайырым башы — начало покоса
ҡайырыу
1 закручивать; вывёртывать || закручивание; вывёртывание
артҡа ҡайырыу — вывернуть назад что;
ҡулды ҡайырыу — вывёртывать руку
2 выворачивать; выставлять, вынимать
что-л. вставленной
ишекте ҡайырыу — выворотить дверь;
лом менән ҡайырыу — выворачивать ломом
3 поворачивать, сворачивать, заворачивать
башты артҡа ҡайырыу — повернуть голову назад;
атты һулға ҡайырыу — заворачивать лошадь влево
4 перен.
отхватывать много, доставить, урывать
в большом количестве
аҡсаны ҡайырыу — отхватить много денег;
ҡайырып алыу — сорвать большой куш
5 перен.
гнуть, клонить к чему
уҙ яғынды ҡайырыу — гнуть своё;
ҡала яғын ҡайырыу — думать о городе (напр. о поездке)
[[]]
ҡайырып алғыһыҙ — богатый, обильный (о хлебе, траве);
сүп тә ҡайырмау — палец о палец не ударить
ҡайытыу
понуд. от ҡайыу
ҡайыу
1 окаймлять, оторачивать, кантовать || окаймление, оторочка, окантовка
тун ҡайыу — оторачивать шубу
2 вышивать, тамбуром; вить, нашивать аппликации || вышивание, вышивка
бетеүләп ҡайыу — нашивать аппликации треугольным узором;
йондоҙлап ҡайыу — вышивать звёздочками;
күпертеп ҡайыу — вышивать выпуклым тамбуром, ковровым швом;
ҡулъяулыҡ ҡайыу — вышивать носовой платок;
ҡусҡарлап ҡайыу — навивать, нашивать тонкую аппликацию узором в виде бараньих рогов;
сәйлән менән ҡайыу — вышивать бисером;
ҡайыу менән булыу — заниматься вышивкой;
ҡайыуға өйрәнеү — обучаться вышиванию
ҡайыулы
1 вышитый, с вышивкой
ҡайыулы күлдәк — платье с вышивкой
2 окаймлённый
ситтәре ҡайыулы флаг — окаймлённый по краям флаг
ҡайыш
1 ремень, ремешок; сыромять
молотилка ҡайышы — ремень молотилки;
сәғәт ҡайышы — ремешок часов;
һалдат ҡайышы — солдатский ремень;
тар ҡайыш — ремешок;
салбар ҡайышы — ремень для брюк
2 ремённый, ремешковый; сыромятный
ҡайыш билбау — сыромятный пояс;
ҡайыш дилбәгә — ременные вожжи;
ҡайыш йүгән — ременная уздечка;
ҡайыш ҡамсы — ременная плётка
[[]]
ҡайыш һуҡҡыс — молодёжная игра на посиделках;
урман ҡайышы — шутл. верёвка из мочалки;
һырт ҡайышын алыу (или һыҙырыу) — крепко побить, отлупить;
ыштанһыҙға ҡайыш бау — посл. бесштанному ремённая верёвка (при упущении главного, важного в деле);
эт ҡайышына әйләнеү — становиться крепким, живучим, упорным, настойчивым
ҡайышҡаҡ
гибкий, упругий
ҡайышҡаҡ таҡта — упругая доска
ҡайышландырыу
залоснить, замусолить
тире тунды ҡайышландырыу — залоснить дублёную шубу