Башкирско-русский словарь
ҡалтыр-ҡолтор
подражание звуку громыхания, перестука
арба ҡалтыр-ҡолтор килә — телега громыхает;
буш мискә ҡалтыр-ҡолтор тәгәрәй — пустая бочка катится с грохотом
ҡалтыраныу
дрожать, трепетать
ҡалтыратыу
1 [dial]В [/dial]
доводить до дрожи, вынуждать дрожать, приводить в трепет
2 безл. от ҡалтырау
знобить, лихорадить
ҡалтырау
1 дрожать, трястись || дрожь, тряска
быуындар ҡалтырай — суставы дрожат;
ирен ҡалтырай — губы дрожат;
ҡул ҡалтырай — рука трясётся;
дер ҡалтырау — дрожмя дрожать
2 дрожать, вздрагивать; вибрировать || дрожь, трепет, содрогание
балалар өсөн ҡалтырау — дрожать за детей;
ҡалтырап төшөү — перепугаться
[[]]
ҡан ҡалтырау — страшиться, испытывать сильный страх перед кем
ҡалтырауыҡ
дрожь
ҡалтырауыҡ тота — дрожь берёт
ҡалтырашыу
взаимн.-совм. от ҡалтырау
ҡалтырлаҡ
громыхающий
ҡалтырлаҡ арба — громыхающая телега
ҡалтырлатыу
вызывать громыхание
ҡалтырлау
громыхать, перестукиваться
арба таш юлдан ҡалтырлап бара — повозка грохочет по булыжной мостовой
ҡалтырса
I
1 текст.
сучило, скальница
2 разг.
дребезжащий предмет
ҡалтырса
II
вид дикой утки
ҡалтырыуыҡлы
дрожащий, трясущийся, тряский
ҡалтырауыҡлы тауыш — дрожащий голос
ҡалтырыш
покоробившийся, погнутый
ҡалтырыш салғы — погнутая коса
[[]]
ҡалтырыш һөйәкле — костлявый
ҡалъя
1 кусок мяса
ҡапҡан һайын ҡалъя булмай — (погов.) соотв. не всё коту масленица
2 перен.
выгода, барыш
ҡалъян
колчан
ҡалъянда уҡ йөрөтөү — носить стрелы в колчане
ҡалым
диал.
см. ҡалын II
ҡалын
I
1 толстый
о плоских предметах
ҡалын боҙ — толстый лёд;
ҡалын буҫтау — толстое сукно;
ҡалын быяла — толстое стекло;
ҡалын китап — толстая книга;
ҡалын ҡатлам — толстый слой; толща;
ҡалын таҡта — толстая доска
2 толстый, крупный, мясистый
о теле, частях тела
ҡалын елкә — толстый затылок;
ҡалын ирен — толстые губы;
ҡалын кәүҙә — крупное тело
3 густой, чистый
ҡалын йөн — густая шерсть;
ҡалын сәс — густые волосы;
ҡалын урман — густой, частый лес;
ҡалын үлән — густая трава
4 низкий, густой
о голосе, звуках
ҡалын тауыш — низкий голос
5 толстый, жирный
о линии, черте и т. п.
ҡалын хәрефтәр — жирные буквы;
ҡалын һыҙат — жирная черта;
ҡалын шрифт — жирный шрифт
6 перен.
зажиточный, состоятельный
7 перен.
многочисленный
ҡалын ырыу — многочисленный род
8 лингв.
твёрдый
ҡалын тартынҡылар — твёрдые согласные
9 толсто
ҡалын кейенеү — много надевать на себя;
ҡалын телеү — толсто резать;
ҡалын урау — толсто наматывать
10 зажиточно, с достатком
ҡалын йәшәү — жить зажиточно
[[]]
ҡалып елкә или елкәһе ҡалын — состоятельный;
ҡалын кеҫә или кеҫәһе ҡалын — толстосум; богатый деньгами;
ҡалын тиреле или тиреһе ҡалын — толстокожий
ҡалын
II
ист., этн.
1 калым
ҡалын малы — скот для калыма;
ҡалын алыу — брать калым;
ҡалын биреү — давать калым
2 пир
по поводу внесения калыма
ҡалын атҡарыу — устранить пир по поводу внесения калыма;
ҡалынға саҡырыу — приглашать на пир по поводу внесения калыма
ҡалынайтыу
1 утолщить, делать толстым, толще
стенаны ҡалынайтыу — утолщать стену;
юрғанды ҡалынайтыу — утолщить, делать толще ватное одеяло
2 становиться полным, толстым
ҡорһаҡты ҡалынайтыу — отрастить живот, потолстеть
3 сгущать, делать густым, частым
сәсте ҡалынайтыу — делать волосы густыми;
үләнде ҡалынайтыу — растить траву густой
4 делать низким, густым
голос, звук
тауышты ҡалынайтыу — делать голос низким
5 делать толстым, жирным
линию, черту и т. п.
ҡалынайыу
1 утолщаться, становиться толще
боҙ ҡалынайған лёд — стал толще;
ҡар көндәң-көн ҡалыная — снежный покров с каждым днём становится толще, утолщается
2 толстеть, полнеть, тучнеть
ҡапыл ҡалынайыу — внезапно пополнеть
3 становиться густым, частым
сәс ҡалынайған — волосы стали густыми;
үлән ҡалынайған — трава стала густая;
болоттар ҡалыная — тучи сгущаются
4 становиться густым, низким
о голосе, звуке
тауышы ҡалынайған — голос его (её) стал низким
5 перен.
становиться состоятельным, богатеть